HEKS van ALMEN binnenkort in het Kruiswegpark Roermond

In Nederland hebben de heksenvervolgingen in Roermond het grootste aantal slachtoffers geëist. In 1522 en 1525 werden er al mensen van hekserij beschuldigd en veroordeeld, maar veel later, in de jaren 1613 en 1614, werden hier maar liefst 64 van hekserij beschuldigde mensen verbrand.

​Voor 1600 waren het zware tijden in de Zuidelijke Nederlanden. Het had jarenlang héél veel geregend, er waren overstromingen, het was oorlog tussen de Staatsen en de Spanjaarden, de gewassen rotten weg en de prijzen waren hoog. In die tijd geloofde nog bijna iedereen in heksen, hekserij en toverij als oorzaak voor alle ellende, voor zowat alles wat er mis kon gaan voor mens en samenleving.  Dus klaagde de bevolking bij het gerecht als ze dachten dat zijzelf of iemand uit hun familie, hun vee, de melk of de gewassen ‘behekst’ waren en daar werd dan iemand van beschuldigd. Die beschuldigde kon het ‘onheil’ herstellen door zegening van de ‘betoverde zaken’, of, op zijn/haar beurt een proces aangaan tegen de aanklagers wegens smaad. Als de aanklacht bleef bestaan, volgde er een proces waarbij de aanklagers met bewijs moesten komen en de schade moesten aantonen met behulp van getuigen, een getuigenis van een man telde 2x een getuigenis van een vrouw 1x. De tortuur (ondervraging met martelingen) werd toegepast als de schuld al wel als bewezen werd gezien maar de beschuldigde nog niet bekend had. Die moest de toverij (maleficiën) wel bekennen en ook haar of zijn verbond met de duivel.

​Hekserij was een groot maatschappelijk probleem. Zowel voor de kerk als voor de Staat was hekserij het ernstigste misdrijf dat er bestond, De beschuldigden mochten niet blijven rondlopen en doorgaan met hun duivelse praktijken. De Zuidelijke Nederlanden waren contrareformatorisch (opnieuw katholiek) en heel streng en recht in de leer. Priesters moesten ijverig zijn, gehoorzaam en celibatair. Nonnen mochten hun klooster niet uit. Protestantse boeken waren ketters en werden verbrand. En voor de gewone mensen gold: overspel en ongehuwd samenleven waren streng verboden.

​Na 1609, tijdens het Twaalfjarige Bestand, werd het rustiger in deze streken. De armoede was natuurlijk niet direct weggewerkt maar er was nu rust om het probleem van de hekserij ècht aan te pakken: wereldse en kerkelijke overheden gingen zélf op onderzoek uit. Dat heeft geleid tot de grote reeks heksenprocessen en veroordelingen in 1613 en 1614.

De vermeende heksen werden beschuldigd van een verbond met de duivel en tijdens de verhoren, de ‘scherpe examinatie’, werden ze gedwongen om namen te noemen van andere heksen die aan de heksensabbat hadden deelgenomen. Hoe je tot bekentenissen kon komen, stond beschreven in De ‘Heksenhamer’, de ‘Malleus Maleficarum’, hèt handboek dat gebruikt werd door de rechtbank. Dit boek, in 1487 geschreven door ‘Institorius’ Heinrich Krämer, was gebaseerd op de geschriften van paters dominicanen, en was bestemd voor de Inquisitie. In dit verschrikkelijke handboek wordt de heksenwaan aangevuld met extreme vrouwenhaat. 90% van de slachtoffers van de heksenvervolgingen van 1613 en 1614 waren vrouwen.

Op ‘hekserij’ stond de doodstraf. Bovendien werden de bezittingen van de veroordeelden over het algemeen in beslag genomen, waardoor overgebleven familieleden berooid achterbleven. Na het najaar van 1614 kwamen er geen nieuwe processen meer, maar de sfeer van angst en de nasleep van deze zware geschiedenis heeft nog lang voortgeduurd. In Roermond vonden de terechtstellingen plaats op het hoogste punt van de Galgenberg, daar waar nu de Kepelse Meule staat met vlakbij, aan de weg een monument ter herinnering aan de heksenverbrandingen. Theatermakers Achterhoek speelt ‘De Heks van Almen’ in het nabij gelegen Kruiswegpark en in de Synergieschool die op de Galgenberg ligt.